Over intieme terreur
Intieme terreur en stalking zijn een groot probleem in Nederland. En in Groningen. Vaak zijn vrouwen er het slachtoffer van. Op pagina lees je wat intieme terreur is, hoe je het kunt herkennen, wat de pleger ertoe beweegt en de gevolgen die het heeft voor kinderen.
Wat is intieme terreur?
Herken je veel van het volgende?
- je partner controleert jou, wil altijd weten wat jij doet
- je partner bepaalt wat je wel/niet mag doen
- je wordt door je partner vaak uitgescholden en beschuldigd van iets
- je partner heeft vaak kritiek op jou, je kunt niks goed doen
- je partner bedreigt jou, je kinderen en/of je huisdier met geweld
- je partner controleert of beheert jouw inkomen/geld
- jouw behoeften en wensen worden onderdrukt
- je hebt bijna geen contact meer met je familie en vrienden
- je partner dreigt met zelfmoord
Veel vrouwen begrijpen niet goed wat er aan de hand is in hun relatie, wat er mis is met hen. Ze vinden zichzelf overgevoelig, slapen slecht en twijfelen overal over. Vaak zijn ze ook erg bang, zijn depressief, hebben moeite om zich te concentreren of kunnen plotseling erg boos worden. Ze herkennen zichzelf niet meer terug.
Maar als je bovenstaande dingen herkent in jouw relatie, dan heb je te maken met ernstig partnergeweld. Dan gebruikt jouw partner controle en dwang om jou te beheersen, om macht over jou te hebben. Deze vorm van partnergeweld wordt ook wel intieme terreur genoemd.
Het is belangrijk dat je dit weet:
- Het is niet jouw schuld. Je hoeft je niet te schamen. Veel vrouwen durven er niet over te praten, maar het komt vaak voor.
- Intieme terreur stopt niet vanzelf. Het wordt juist vaak nog erger.
- Dit gedrag hoort niet in een gezonde relatie waarin je je juist veilig zou moeten voelen. Het is schadelijk voor jou (en je kinderen).
- Verbreek nooit zomaar je relatie zonder een goed veiligheidsplan. Want juist het moment van jouw vertrek kan ernstig geweld uitlokken. Ook de eerste periode na jouw vertrek is gevaarlijk!
- Het is verstandig om erover te praten met iemand die je vertrouwt. Je hoeft het niet alleen te doen. Bij Filomena denken we graag met je mee.
De kenmerken van intieme terreur
Een relatie met intieme terreur ontstaat niet van de ene op de andere dag. Naarmate de relatie langer duurt, komt er steeds meer controle, dwang, isolatie en (dreiging van) geweld. Maar vaak zijn vanaf het begin wel een aantal kenmerken zichtbaar:
-
Versnelde honeymoon fase en isolatie
De verbintenis is vaak heel snel tot stand gekomen. Partners gaan snel samenwonen/trouwen en het slachtoffer raakt snel zwanger. Het contact met familie en vrienden wordt afgehouden en beperkt.
-
Volgen van activiteiten
- De activiteiten van het slachtoffer worden gevolgd. Dit kan zowel fysiek als digitaal, bijvoorbeeld door:
- camera’s of opname apparatuur in huis
- tracking devices op mobiele telefoon of in auto
- het (stiekem) bekijken van zoekgedrag op internet en social media en inbreken op whatsapp
- catfishing (opmaken van een vals profiel om bijvoorbeeld partner te kunnen beschuldigen van ontrouw).
-
Beperking van autonomie en vergroten van afhankelijkheid
- Beperking van bewegingsvrijheid
- Versterking van traditionele rolpatronen
- Financiële controle
Vaak gelden er ook allerlei gedragsregels die het slachtoffer moet nakomen.
-
Emotioneel geweld
Bijvoorbeeld door:
- psychologische manipulatie
- Uitschelden, bedreigen, vernederen en bekritiseren
Jaloezie en chantage - Kinderen of derden (omstanders, familie, vrienden) tegen de partner opzetten
-
Seksuele dwang
Dit kan zich uiten door bijvoorbeeld eisen die gesteld worden aan het aantal keren dat seks plaatsvindt of de handelingen tijdens de seks. Er kan ook dwingend worden verzocht om seksuele foto’s of video’s te maken.
-
Dreiging met zelfmoord, bedreiging van kinderen of huisdieren
Als fysieke, emotionele of financiële bedreigingen onvoldoende werken, kan worden geprobeerd het slachtoffer onder controle te krijgen door te dreigen met zelfmoord. Ook kinderen of huisdieren kunnen als drukmiddel worden gebruikt, bijvoorbeeld door:
- gewelddadige bedreigingen tegen de kinderen te uiten
- dreigen de jeugdbescherming in te schakelen om te melden dat de partner haar kinderen verwaarloost of mishandelt terwijl dat niet het geval is;
- dreigen met het nemen van belangrijke beslissingen over de kinderen zonder haar toestemming;
- dreigen de kinderen te ontvoeren of te doden
- dreigen het huisdier weg te doen of iets aan te doen.
Ze dacht dat ze geen hulp nodig had
Ik dacht dat niemand mij zou begrijpen
Van intieme terreur naar moord
In de praktijk blijkt dat relaties met intieme terreur vroeg of laat fatale gevolgen kunnen hebben voor vrouwen. Vaak wordt gedacht dat de dader handelde in een opwelling, in een aanval van woede, jaloezie of wanhoop, maar dit is vrijwel nooit het geval. In Engeland is afgelopen jaren uitgebreid onderzoek gedaan naar vrouwendoding. Uit dit onderzoek is gebleken dat het meestal ging om een geplande moord in een relatie met intieme terreur. En achteraf was in deze relaties met een dodelijke afloop vaak een patroon zichtbaar met acht fases. Niet iedere relatie met intieme terreur ontwikkelt zich naar de laatste fases. Maar het is van levensbelang dat slachtoffers en omstanders kennis hebben van deze acht fases:
-
Fase 1: Het verleden van de pleger
De eerste fase ligt in het verleden van de pleger. Want het controlerende gedrag van een pleger is niet in deze relatie ontstaan; het bestond daarvoor ook al. Hij heeft vaker (huiselijk) geweld gepleegd en er kan een strafblad zijn. Vaak zijn er uitspraken van ex-partners over stalking, jaloezie of bezitsdrang.
De eerste fase ligt in het verleden van de pleger. Want het controlerende gedrag van een pleger is niet in deze relatie ontstaan; het bestond daarvoor ook al. Hij heeft vaker (huiselijk) geweld gepleegd en er kan een strafblad zijn. Vaak zijn er uitspraken van ex-partners over stalking, jaloezie of bezitsdrang.
-
Fase 2: Een snelle verbintenis
Het begin van de relatie wordt vaak gekenmerkt door een korte verkeringsperiode waarin de pleger hard van stapel loopt. De pleger stuurt sterk aan op een verbintenis met het slachtoffer. Ze gaan snel samenwonen/trouwen, vaak raakt het slachtoffer snel zwanger. De pleger is jaloers en bezitterig.
Het begin van de relatie wordt vaak gekenmerkt door een korte verkeringsperiode waarin de pleger hard van stapel loopt. De pleger stuurt sterk aan op een verbintenis met het slachtoffer. Ze gaan snel samenwonen/trouwen, vaak raakt het slachtoffer snel zwanger. De pleger is jaloers en bezitterig.
-
Fase 3: Leven met dwingende controle
In de relatie gebruikt de pleger dwang en controle om zijn partner te beheersen, om de macht te behouden. Er is niet altijd fysiek geweld, wel emotioneel geweld, jaloezie en vaak seksuele dwang. De pleger heeft vaak toegang tot wachtwoorden van sociale media en er wordt gebruik gemaakt van elektronische apparatuur om de activiteiten van de partner te volgen. Zij heeft weinig bewegingsvrijheid en past vaak allerlei gedragsregels toe om de vrede te bewaren. Het contact van het slachtoffer met familie en vrienden wordt gehinderd en beperkt. Als er kinderen of huisdieren zijn, worden deze vaak ingezet als middel om het slachtoffer te domineren (bijv. door te dreigen met geweld of verlies van ouderlijk gezag). Wanneer het patroon van dwang en controle gecombineerd wordt met (de dreiging van) fysiek en/of seksueel geweld, leeft het slachtoffer in chronische angst.
In de relatie gebruikt de pleger dwang en controle om zijn partner te beheersen, om de macht te behouden. Er is niet altijd fysiek geweld, wel emotioneel geweld, jaloezie en vaak seksuele dwang. De pleger heeft vaak toegang tot wachtwoorden van sociale media en er wordt gebruik gemaakt van elektronische apparatuur om de activiteiten van de partner te volgen. Zij heeft weinig bewegingsvrijheid en past vaak allerlei gedragsregels toe om de vrede te bewaren. Het contact van het slachtoffer met familie en vrienden wordt gehinderd en beperkt. Als er kinderen of huisdieren zijn, worden deze vaak ingezet als middel om het slachtoffer te domineren (bijv. door te dreigen met geweld of verlies van ouderlijk gezag). Wanneer het patroon van dwang en controle gecombineerd wordt met (de dreiging van) fysiek en/of seksueel geweld, leeft het slachtoffer in chronische angst.
-
Fase 4: Een ingrijpende gebeurtenis
In deze fase vindt een ingrijpende gebeurtenis plaats die grote invloed heeft op de relatie en waardoor de pleger de controle verliest over het slachtoffer. Meestal betreft dat een (dreigende) relatiebreuk, maar het kan ook gaan om bijvoorbeeld financiële ondergang, ontslag of ernstige ziekte van het slachtoffer. Door deze gebeurtenis is de pleger niet in staat om de status quo te handhaven en worden gevoelens van krenking, vernedering of afwijzing opgeroepen.
In deze fase vindt een ingrijpende gebeurtenis plaats die grote invloed heeft op de relatie en waardoor de pleger de controle verliest over het slachtoffer. Meestal betreft dat een (dreigende) relatiebreuk, maar het kan ook gaan om bijvoorbeeld financiële ondergang, ontslag of ernstige ziekte van het slachtoffer. Door deze gebeurtenis is de pleger niet in staat om de status quo te handhaven en worden gevoelens van krenking, vernedering of afwijzing opgeroepen.
-
Fase 5: Escalatie
De pleger gebruikt in deze fase allerlei methodes om de relatie in stand te houden en de controle terug te krijgen. Met beloftes tot beterschap, (meer) geweld en/of dreiging met zelfmoord/moord wordt geprobeerd om de partner weer in het gareel te krijgen. Wanneer het slachtoffer ergens anders woont, wordt stalking ingezet. Ook familie kan betrokken worden in de tactiek van de pleger om druk uit te oefenen op de partner.
In dit stadium kunnen er drie dingen gebeuren:- De controle over de partner wordt hersteld. Veel relaties met dwingende controle cirkelen jarenlang rondom stadium drie, vier en vijf.
- De pleger accepteert uiteindelijk de relatiebreuk.
- De pleger schakelt door naar de zesde fase.
De pleger gebruikt in deze fase allerlei methodes om de relatie in stand te houden en de controle terug te krijgen. Met beloftes tot beterschap, (meer) geweld en/of dreiging met zelfmoord/moord wordt geprobeerd om de partner weer in het gareel te krijgen. Wanneer het slachtoffer ergens anders woont, wordt stalking ingezet. Ook familie kan betrokken worden in de tactiek van de pleger om druk uit te oefenen op de partner.
In dit stadium kunnen er drie dingen gebeuren:- De controle over de partner wordt hersteld. Veel relaties met dwingende controle cirkelen jarenlang rondom stadium drie, vier en vijf.
- De pleger accepteert uiteindelijk de relatiebreuk.
- De pleger schakelt door naar de zesde fase.
-
Fase 6: Verandering in denken
Als het niet gelukt is om de relatie en de controle te herstellen, dan gaan sommige plegers nadenken over een andere tactiek. Zij besluiten in deze fase dat moord (en soms zelfmoord) de beste ‘oplossing’ is om afwijzing, gezichtsverlies of vernedering te voorkomen. Wanneer de ingrijpende gebeurtenis geen relatiebreuk was, maar iets anders (bijvoorbeeld financiële ondergang) dan kan moord/zelfmoord ook als uitweg worden gezien. Dit stadium is niet zo duidelijk zichtbaar, maar er zijn wel subtiele aanwijzingen. De pleger kan iemand in de omgeving vertellen over zijn plannen. Vaak worden specifieke doodsbedreigingen geuit. Soms zijn veranderingen in gedrag en routines merkbaar. Soms wordt ineens het patroon van dwingende controle los wordt gelaten, omdat het geen doel meer dient. Dat is de kalmte voor de storm.
Als het niet gelukt is om de relatie en de controle te herstellen, dan gaan sommige plegers nadenken over een andere tactiek. Zij besluiten in deze fase dat moord (en soms zelfmoord) de beste ‘oplossing’ is om afwijzing, gezichtsverlies of vernedering te voorkomen. Wanneer de ingrijpende gebeurtenis geen relatiebreuk was, maar iets anders (bijvoorbeeld financiële ondergang) dan kan moord/zelfmoord ook als uitweg worden gezien. Dit stadium is niet zo duidelijk zichtbaar, maar er zijn wel subtiele aanwijzingen. De pleger kan iemand in de omgeving vertellen over zijn plannen. Vaak worden specifieke doodsbedreigingen geuit. Soms zijn veranderingen in gedrag en routines merkbaar. Soms wordt ineens het patroon van dwingende controle los wordt gelaten, omdat het geen doel meer dient. Dat is de kalmte voor de storm.
-
Fase 7: Planning van de moord
In deze fase maakt de pleger concrete plannen om zijn partner van het leven te beroven. De pleger verzamelt informatie over methodes om iemand te doden. Wapens/gereedschap worden ergens klaar gelegd of hij treft andere voorbereidingen. Wanneer de pleger ook zelfmoord wil plegen, worden soms in dit stadium bepaalde dingen geregeld, zoals de zorg voor huisdieren of financiële zaken.
In deze fase maakt de pleger concrete plannen om zijn partner van het leven te beroven. De pleger verzamelt informatie over methodes om iemand te doden. Wapens/gereedschap worden ergens klaar gelegd of hij treft andere voorbereidingen. Wanneer de pleger ook zelfmoord wil plegen, worden soms in dit stadium bepaalde dingen geregeld, zoals de zorg voor huisdieren of financiële zaken.
-
Fase 8: De moord
De pleger vermoordt zijn partner, soms ook de kinderen en zichzelf. De pleger kan de moord verhullen, waardoor het lijkt op een ongeluk of een natuurlijke dood.
De pleger vermoordt zijn partner, soms ook de kinderen en zichzelf. De pleger kan de moord verhullen, waardoor het lijkt op een ongeluk of een natuurlijke dood.
Alarmsignalen van femicide
Het is heel beangstigend en misschien onvoorstelbaar, maar toch gebeurt het regelmatig dat een vrouw wordt vermoord door haar (ex-)partner. In de afgelopen jaren (2014 – 2023) kwamen jaarlijks gemiddeld 41 vrouwen om het leven door moord of doodslag en in meer dan de helft van deze gevallen was de dader de (ex-)partner.
-
Je wordt achtervolgd en lastig gevallen (stalking)
-
Je partner bedreigt jou met de dood
-
Je partner bezit of gebruikt wapens
-
Je wordt mishandeld tijdens je zwangerschap
-
Je partner dwingt jou tot seks
-
Je krijgt geen medische zorg waardoor jouw gezondheid acuut in gevaar is
-
Je partner heeft jouw keel dichtgeknepen of geprobeerd je te verstikken of te verdrinken
-
Je partner gebruikt steeds zwaarder en/of vaker fysiek geweld
Over de pleger
Veel slachtoffers begrijpen niet waarom dit allemaal gebeurt in hun relatie. Zij denken dat dit aan henzelf ligt, dat hun gedrag de reden is waarom de partner zich zo gedraagt. Maar dat is absoluut niet het geval! De dwingende controle, de bedreigingen, het geweld vanuit de partner is het gevolg van zijn eigen psychische problemen.
Bij plegers van intieme terreur is sprake van onderliggende angsten. Dwingende controle is voor hen een manier om met die angsten om te kunnen gaan. Uit onderzoek blijkt dat de volgende persoonlijkheidsstoornissen een belangrijke rol spelen:
Deze stoornissen ontstaan vaak door een onverwerkt trauma in de kindertijd (zoals misbruik, mishandeling of verwaarlozing). Dit trauma leidt tot een stoornis in de persoonlijkheid, soms in combinatie met erfelijke aanleg en omgevingsfactoren. Psychopathie lijkt ook vaak samen te gaan met hersenafwijkingen.
Mensen met een dergelijke stoornis gebruiken In de relatie dwingende controle en isolatie om de partner te kunnen beheersen en te domineren. Het gedrag van jouw partner wordt niet door jou veroorzaakt. Jouw partner heeft een controlerende persoonlijkheid en zijn gedrag zal niet ‘zomaar’ verbeteren als jij maar beter je best doet. Of als je ervoor kunt zorgen dat andere problemen opgelost worden.
De behoefte aan controle en macht over de partner zit diep in hemzelf en in iedere relatie zal hij daarom dwingende controle toepassen. Hij heeft professionele hulp nodig en zolang hij dat zelf niet inziet, zal er niks veranderen. En zolang hij dat niet doet, zijn jij en jouw kinderen niet veilig. Bedenk alsjeblieft dat jij dit niet in je eentje kunt oplossen!
-
Borderline
Bij deze mensen speelt onder andere:
- negatief zelfbeeld en grote onzekerheid
- extreme angst voor afwijzing en verlating
- sterk wisselende stemmingen
- impulsiviteit
- de ander idealiseren en ook weer kleineren
- jaloezie -
Narcisme
Bij deze mensen speelt onder andere:
- kwetsbaar zelfbeeld met sterke behoefte aan bewondering en respect
- grote gevoeligheid voor kritiek
- jaloezie
- grote angst voor vernedering en gezichtsverlies
- de behoeften en wensen van anderen niet kunnen of willen zien -
Antisociale persoonlijkheidsstoornis
Bij deze mensen speelt onder andere:
- wantrouwen in de buitenwereld
- intimidatie en oneerlijkheid
- impulsief, roekeloos en agressief gedrag (ook buitenshuis)
- weinig inlevingsvermogen
- geen zwakte en kwetsbaarheid tonen -
Psychopathie
Bij deze mensen speelt onder andere:
- weinig emotionele diepgang
- gebrek aan empathie en berouw
- niet geïnteresseerd in de gevoelens van anderen
- pathologisch liegen en manipulatie
- impulsief gedrag
- (ernstig) geweld (ook buitenshuis) is een middel om een doel te bereiken
Gevolgen voor kinderen
Kinderen zijn vaak getuige en medeslachtoffer van de intimidatie, de vernederingen, de controle en het geweld. Wat zijn de gevolgen?
In een relatie met intieme terreur worden kinderen bang. Ze zijn continu alert en voelen zich onveilig. Om zelf veilig te zijn, zullen kinderen zich aanpassen aan de pleger. Uiteindelijk kan dit leiden tot hechtingsproblematiek en gedragsproblemen. Op volwassen leeftijd krijgen ze vaak last van depressies en angsten. Het risico is groot dat ze in een relatie terecht komen waarin ze opnieuw slachtoffer of pleger worden van partnermishandeling.
Zelfs als de kinderen geen directe getuige zijn van het geweld, is het schadelijk voor hen. De (continue) spanning en onveiligheid die ze merken maar niet begrijpen, geeft een groot risico op psychische problemen in de toekomst.
Weggaan? Maak een plan
Het verlaten van een gewelddadige partner is niet makkelijk en kan ook heel erg gevaarlijk zijn. De meeste vrouwenmoorden worden gepleegd op het moment dat iemand vertrekt of in de periode vlak daarna. Vertrek dus nooit zomaar en maak een plan! Wij kunnen je daarbij helpen.